نهایتا انحصار طلبی  ترکها نتیجه عکس داد.

در سال 1600 میلادی فردی به نام بابا بودان که برای انجام مناسک حج از هندوستان به شبه جزیره عربستان سفر کرده بود ، هفت عدد دانه قهوه را به دور کمرش بسته و با موفقیت از یمن خارج شد. برای اولین بار دانه های قهوه در جنوب هندوستان و در کوههای میسورکاشته شدند .

در سال 1616 میلادی هلندی ها که سردمدار تجارت دریایی بودند ، توانستد قلمه هایی از قهوه را از شهر عدن به آمستردام برده و در باغ سلطنتی نگهداری کنند . در سالهای 1658 هلندی ها با استفاده از قلمه های جدید رشد یافته در باغ سلطنتی آمستردام ، شروع به کاشت قهوه در منطقه سیلان نمودند.

در سال 1699 پای هلندی های علاقمند به گسترش مزارع قهوه ، به اندونزی باز شد. قلمه های قهوه از مالابار هند به جاوا ، سوماترا ، سلب، تیمور، بالی و دیگر جزایر اندونزی برده و کاشته شدند.

در همان سال ها اولین مرکز تحقیقاتی قهوه را در منتهی الیه شرق جزیره جاوا بنا نهادند که هنوز پابرجاست.

ثمره این همه تلاش هلندی ها منجر به این گشت که برای سالهای متمادی ، قیمت گزاری جهانی قهوه براساس تولید و عرضه سالانه قهوه کمپانی هند شرقی هلند صورت می گرفت .

در سالهای 1700 میلادی قهوه های جاوا و موکا رایج ترین و مشهورترین قهوه های جهان بودند و امروزه هم شنیدن این دو اسم ، نوشیدنی سیاه را در ذهنمان تداعی می نماید.

با توجه به تفاوت های عمده نوشیدنی قهوه با دیگر نوشیدنی ها ی رایج آن دوره ، اروپائیان در ابتدا نمی دانستند باید با قهوه چه کارهایی انجام دهند.

در سال 1610 شاعر انگلیسی سرجورج ساندیز ، در مورد عادات قهوه نوشی نوشت : ترکها بیشتر اوقات روزشان را صرف حرف زدن و نوشیدنی سیاهی می کنند که مثل دوده سیاه است و طعم خوشایندی هم ندارد.

او اضافه می کند : اگرچه ترکها معتقدند که این نوشیدنی نشاط بخش است و به هضم غذا کمک می کند .

بالاخره اروپائیان قهوه را با صبوری قبول کردند .

·      قهوه و پاپ کلمنت هشتم

کشیشان نزدیک به پاپ برنامه ای را ترتیب دادند که در آن پاپ کلمنت هشتم به عنوان رهبر مذهبی اروپا برای اولین بار قهوه را بیازماید. طبق برنامه تنظیم شده پاپ باید قهوه را بنوشد و آن را نامطبوع، نامناسب و شراب شیطان نامیده و مسیحیون را از نوشیدن آن نهی کند .

پاپ کلمنت هشتم قهوه را نوشید، لبخندی زد و گفت : چرا این شراب شیطان اینقدر دلپذیر است ؟ حیف است اجازه دهیم کفار این نوشیدنی خارق العاده را فقط خودشان مصرف کنند. ما باید شیطان را گول بزنیم و با غسل تعمید قهوه را نوشیدنی رسمی مسیحیت نماییم .

پاپ کلمنت هشتم در سال 1605 از دنیا رفت.

در نیمه اول قرن هفدهم قهوه برای اروپائیان هنوز نوشیدنی عجیب و ناشناخته ای بود. مانند دیگر مواد کمیاب آن دوره چون شکر ، کاکائو و چای که بعنوان دارو و در طبقه اشراف مورد استفاده قرار می گرفتند.

به مرور و در نیمه دوم قرن مصرف قهوه با درک منافع اجتماعی آن گسترش بیشتری یافت .

درسال 1650 قهوه در کنار لیموناد در خیابانهای ایتالیا توسط اکواسدراتاجو Aquacedratajo فروخته می شد. اولین قهوه خانه در سال 1683 در ونیز افتتاح گردید و نامش را برای نوشیدنی که سرو میکرد Caffe نامیدند.

چندی نگذشت که هویت فرهنگی قهوه خانه ها خود به خود شکل گرفت. اوقات خوش همنشینی با دوستان ، گفتگوهای داغ و غذاهای دلپذیر فرم کامل تری به فر هنگ قهوه نوشی داد.

معرفی قهوه به فرانسویان توسط سلیمان آقا سفیر عثمانی در فرانسه در دوره پادشاهی لوئی چهاردهم  صورت گرفت. به دستور او در شروع ، قهوه در مهمانیهای مجلل پاریسی با بهترین کیفیت و همچنین رعایت اصول حرفه ای سرو می گردید.

او به خوبی می دانست اشراف پاریسی سردمدار نوآوری های اجتماعی هستند و اگر به چیزی علاقمند شوند، دیگر طبقات جامعه نیز آن را دنبال خواهند نمود.

سلیمان آقا محلی را نیز برای معرفی قهوه در پاریس بنا نهاد و برای جذابیت بیشتر از لباسهای سنتی و هنر معماری عثمانی استفاده نمود . خانم های پاریسی را به این محل دعوت می نمود و برای آنها مراسم سنتی تهیه و سرو قهوه را اجرا می کرد.

مورخین معتقدند که تحت تاثیر فعالیتهای فرهنگی سلیمان آقا ، نه تنها قهوه بلکه استفاده از شال ، دستار و عمامه در مدهای پاریسی و استفاده از فرش و قالیچه در منازل اروپائیان رایج گردید .

برنامه معرفی قهوه به فرانسویان توسط سلیمان آقا با مشکلاتی نیز روبرو گردید.

قهوه محصولی وارداتی بود و پادشاه فرانسه ترجیح میداد که فرانسویان شراب بنوشند. نوشیدن قهوه با منافع پادشاه در منافات بود.

به دستور لوئی چهاردهم ، پزشکان فرانسوی ماموریت یافتند تا مصرف قهوه را برای بدن مضر معرفی نمایند . پزشکان اعلام کردند : مصرف این نوشیدنی ذائقه شما را برای لذت بردن از شراب از بین می برد. مصرف قهوه باعث خشکی و پیچیدگی نخاع و نهایتا به فرسودگی و ناتوانی فیزیکی منجر می شود.

اگرچه شش سال بعد دکتر فیلیپ سیلوستر دوفور کتاب جامعی در دفاع از قهوه نوشت . همچنین در سال 1696 ، دکترهای پاریسی قهوه را به عنوان دارویی ضد یبوست و برای تقویت روده پایینی تجویز می کردند.

ادامه دارد...

رضا حواله دار