مطابق گزارشات سازمان بین المللی قهوه ، ژاپن پس از ایالات متحده آمریکا رتبه سومین کشور بزرگ مصرف کننده قهوه در جهان را به خود اختصاص داده است. واردات قهوه سبز در سالهای 2020 و 2021 نزدیک به 7.4 میلیون کیسه 60 کیلویی بوده است. ژاپن تاریخی غنی در مصرف قهوه دارد. این کشور از افتتاح اولین کافی شاپ ژاپنی (Kissaten) در اواخر قرن 19 میلادی( 1880) تا ظهور موج سوم فرهنگی قهوه در اوایل قرن 21 میلادی ،ارتباطی طولانی مدت با قهوه دارد.همچنین بخش کوچکی از ژاپن از نظر فنی و اقلیم مناسب کشت قهوه ، در بستر کمربند سبز قهوه (Bean Belt ) قرار دارد . جزایر اوکیناوا در موقعیت جغرافیایی 26 درجه شمالی مناطق گرمسیری قرار دارد که حدود 30 مزرعه کوچک قهوه را در خود جای داده که مقادیر کمی قهوه سبز تولید می کنند. در ادامه مطالب از نظرات چند کشاورز محلی در اوکیناوا نیز بهره مند خواهیم شد.

 تاریخچه ای مختصر از تولید قهوه در ژاپن :

اعتقاد بر اینست که کشت قهوه در ژاپن برای اولین بار در حدود سال 1876 در جزایر اوگاساوارا (که به نام جزیره بونین هم شناخته میشود) که مجمع الجزایری با بیش از 30 جزیره گرمسیری و نیمه گرمسیری در فواصل 1000 کیلومتری جنوب توکیو هستند،آغاز شده است. روایت است که در ابتدا سامورایی و دریاسالار ژاپنی انوموتو تاکیاکی ، ایده کشت و زرع قهوه در این جزیره را به دولت امپراطوری وقت میجی ، پیشنهاد داد . در پی این پیشنهاد ،500 نهال قهوه از کشور هلند از طریق ناوگان دریایی انتقال و در مزارع جزایر اوگاساوارا کاشته شد.حدود شش سال بعد ،اولین گیاهان قهوه در اوکیناوا کشت شدند. اما از آنجایی که قهوه گیاه بومی ژاپن نیست ،آزمایشات اولیه عمدتا موفقیتی در پی نداشتند که نتیجه دانش و تخصص بسیار محدود تولیدکنندگان و همچنین حمایت مالی محدود آنها بود.

علاوه براین ، کارگران روستاری ژاپنی بسیاری در اوایل قرن بیستم برای پیدا کردن شغل به برزیل مهاجرت کردند . بیشتر آنها در مزارع قهوه،که با کمبود نیروی کار مواجه بودند، مشغول به کار شدند. طبیعتا این بدان معنی بود که بسیاری از این کارگران کشاورزی آمده بودند تا اطلاعات بیشتری در مورد تولید قهوه یاد بگیرند ،چرا که تعدادی از آنها سالها بعد به ژاپن بازگشتند. به همین دلیل است که امروزه در ژنتیک بسیاری از درختان قهوه اوکیناوا ردپای گونه های بومی برزیل دیده می شود.

نمایی از تولیدات اوکیناوا

پرورش قهوه در اوکیناوا سودآور نبود به همین دلیل  بیشتر به عنوان سرگرمی تلقی می شد تا ابزار  کسب درآمد ثابت . البته در طول 120 سال گذشته رشد آرامی داشته که پیامد آن وجود حدود 30 مزرعه قهوه در سراسر جزایر اوکیناواست . بخش اکثریت  تولید قهوه در نواحی شمالی یانبارو ،در جزیره اصلی کشت می شود و بخش کمی نیز در جزایر مجاور تولید می شود. عمده قهوه اوکیناوا در سایه و با گیاهان گرمسیری دیگری همچون موز و انبه کشت می شود . به علاوه این قهوه در ارتفاعات بسیار پایین معمولا بین 150 تا 500 متری از سطح دریا رشد می کند .

تاکویوکی ماتایوشی مزرعه قهوه در یانبارو دارد . طبق گفته او ، در مزرعه اش تنها گیاهان گونه عربیکا می کارد که اکثرا زرد بوربن و تعداد کمی از گونه های قرمز بوربن هستند.او افزود: یکی دیگر از گونه های رایج در اوکیناوا Mondo Novo  زرد است.معمولا برداشت گیلاس قهوه از اکتبر تا آوریل ادامه دارد و هر مزرعه برداشت یکجای خود را در محل  مخصوص فرآوری می کند . طبق توضیحات تاکویوکی در مزرعه ماتایوشی بیشتر از روش فرآوری Natural  و Honey  استفاده میشود . کشاورزان اوکیناوا گاهی نیز از روش های دیگر استفاده می کنند.

چه چیزی قهوه اوکیناوا را منحصر به فرد می کند؟

اگرچه اوکیناوا به هیچ عنوان از مناطق اصلی در کشت قهوه به شمار نمی رود ، اما تخصص و شرایط موجود در این جزیره نشان دهنده این  است که پتانسیل تولید دانه های با کیفیت را داراست. شرایط اقلیمی و آب و هوایی جزیره می تواند طعم های مطلوبی را به قهوه بدهد که برخی تولیدکنندگان و برشته کاران ادعا می کنند که هیچ دو برداشتی نتایج یکسانی به همراه نخواهن داشت .علاوه براین برخی تولید کنندگان از روش های فرآوری تجربی جهت افزایش کیفیت بهره می برند.

یوشیوکی ناکامورا مالک مرکز برشته کاری Mame Porepore  در اوکیناوا است. او همچنین در رقابت های قهرمانی برشته کاری رتبه دوم جهانی را کسب کرده است. او می گوید:" من هرساله از طعم های مختلف قهوه لذت می برم .فکر می کنم که تولید قهوه اوکیناوا هنوز در حال توسعه است. بنابراین دانش و مهارت های کشاورزان همچنان بهبود دهنده این پیشرفت خواهد بود."  

تاکویوکی طعم و کیفیت قهوه اوکیناوا را اینگونه توصیف میکند: " نوشیدن آن آسان است ، بافت هایی از چای سیاه و ته مزه ای یکدست و با ته مزه ای یکدست و با طراوت .گرچه به دلیل ارتفاع رشد بسیار پایین ،دانه ها بسیار نرم اند که در روند برشته کاری مؤثر می باشد."

با این حال شرایط آب و هوایی نامساعد (چون طوفان) باعث می شود که در برخی از برداشت ها ،محصول نهایی بسیار کم باشد و یا قهوه ای برای فروش باقی نماند.در نتیجه گاها ،100 گرم از قهوه اوکیناوا ممکن است قیمتی معادل 4300 یِن (حدود 32 دلار آمریکا) داشته باشد، که بسیاری از مصرف کنندگان محلی قادر به پرداخت آن نیستند . اما از جانب کافی شاپ ها و برشته کاران  توکیو و مناطق دوررتر خواهان بسیاری دارد.

گردشگری بر پایه مزارع کشت قهوه در اوکیناوا 

از آنجایی که اوکیناوا مقصد توریستی برجسته ای است ، برخی مزارع قهوه با سرمایه گذاری های گردشگری کشاورزی به دنبال کسب درآمد مضاعف می باشند .بسیاری از آنها تورهای مزرعه گردی همراه راهنما و حتی اقامتگاه برای بازدید کنندگان فراهم می کنند. این تورها بخش جدایی ناپذیر از تولید قهوه در اوکیناوا شده اند ، چراکه به کشاورزان در کسب درآمدی دیگر کمک میکنند به ویژه در مواقعی که برداشت کمتر از حد انتظار باشد.

تاکویوکی : " ما پول را برای برگزاری تورهای مزرعه گردی سرمایه گذاری می کنیم تا با سود آن  سرمایه گذاری مجددی در مزارع  کشت قهوه خود داشته باشیم ."

ارائه این تجربیات ، این امکان را برای میهمانان تورهای مزرعه گردی فراهم می کند تا اطلاعت بیشتری درباره زنجیره ی تامین قهوه کسب کنند . تاکویوکی و تیمش تورهای راهنما و کارگاه های آموزشی در رابطه با کشاورزی و نحوه فرآوری قهوه برگزار می کنند .نظر تاکویوکی براینست که این اقدامات در نهایت به افزایش آگاهی کمک می کند . همچنین بازدید کنندگان در توربه نوشیدن جرعه ای از قهوه مزرعه به عنوان بخشی از فرآیند ترغیب می شوند.

تاکویوکی : "میهمانان تور درمی یابند برای تهیه یک فنجان قهوه چقدر زحمت کشیده می شود ."

متاسفانه در مدت همه گیری ویروس کرونا ،گردشگری اوکیناوا شاهد افت شدید درآمد گردشگری و در نتیجه  کاهش سودآوری  تولیدکنندگان بوده است.

آیا قهوه اوکیناوا می تواند در عرصه بین الملل موفق باشد؟

چالش های بسیاری پیش روی تولید قهوه اوکیناواست که مسلما قابل بحث ترین آنها درجه سنجش کیفی می باشد. تنها با 30 مزرعه قهوه در سرتاسر جزیره ، مشاهده ی چیزی فراتر از یک خواستگاه قهوه خاص که با صنعت گردشگری آمیخته است،بسیار دشوار است . با این حال تعدادی از کشاورزان محلی برای حضور بین المللی خود و به اشتراک گذاشتن بینش منحصر به فردشان ،انجمن قهوه اوکیناوا را تاسیس کردند که  دانشگاه Ryukus  در جزیره مرکزی پایه گذاری شده است . این انجمن که در سال 2014 تاسیس شد ، تحقیقات و برگزاری سمینارها و کارگاه های آموزشی را جهت نشر اطلاعات بیشتر به تولیدکنندگان قهوه اوکیناوا و فراتر از آنها را برعهده دارد. هدف نهایی انجمن بهبود روش های کشاورزی در جزیره و در راستای آن جذب حمایت مالی و تخصصی بیشتر از جانب دولت ژاپن می باشد. به طور مؤثری  کشاورزان را تشویق میکند که نه تنها قهوه خود را کشت ،برداشت و فرآوری کنند، بلکه خودشان نیز بازاریابی و فروش را جهت تقویت اقتصاد محلی را برعهده گیرند. علاوه براین در سال 2020، انجمن میزبان اولین اجلاس قهوه اوکیناوا بود. در این رویداد ، برای تولیدکنندگان محلی و همچنین کشاورزانی از تایوان فرصتی فراهم شد تا تخصصشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند و امیدواری را در تولید سودآور قهوه در جزیره را افزایش دهند .

با علم بر اینکه ژاپن هرگز قادر به تامین قهوه مصرفی خود از تولید داخلیش نیست ، اما قهوه اوکیناوا ارزش صحبت کردن را دارد . در سال های آتی حمایت گروه هایی چون انجمن قهوه اوکیناوا می تواند به جزایر کمک کند تا در تولیدات کشاورزی جایگاه جدید و قابل دفاعی داشته باشد. علیرغم چالش های رشد قهوه در جزایر، تولیدکنندگان به وضوح انعطاف پذیرند . آنها پیوسته در حال تجربه هستند و کیفیت نیز بخش مهمی از گفتگویشان است . مطمئنا این نقل قول از یوشیوکی درست است که :

" امروزه نقطه برجسته قهوه اوکیناوا در چگونگی رشد و توسعه آن در آینده خواهد بود ."

اما باید دید در آینده دقیقا چه اتفاقاتی رقم می خورد !!!

گرداوری : فاطمه اسماعیلی